Dan Evrope u Bosni i Hercegovini – ekonomske konsekvence ideja o etničkoj homogenizaciji, prof. dr. Adnan Efendić

Raznolikost u povijesti BiH i Evropske unije

Kroz svoju hiljadugodišnju historiju, Bosna i Hercegovina je bila prepoznata kao multikulturalno područje i neprekidno je miješala različite kulturne utjecaje Istoka i Zapada u svojim povijesnim epizodama kroz koje je prolazila. Kulturološki dinamična povijest oblikovala je društvo koje živi u Bosni i Hercegovini, državi koja i danas postoji kao etnički raznolika sredina. Ipak, ta njena višestoljetna društvena raznolikost, znatno je reducirana tokom posljednjeg ratnog razdoblja, koji je silom vodio jačanju etničke hegemonije. Očigledno je da niti decenijski dugo postratno razdoblje nije isključilo prisustvo javnih politika usmjerenih ka daljnjoj etničkoj homogenizaciji BiH, a u kontekstu najnovijih dešavanja, “mirnih” i “skrivenih”  ideja koje zagovaraju stvaranje homogenih sredina u široj regiji Zapadnog Balkana. 

Evropska unija od svog postojanja baštini ideju Evrope također zasnovanu na multikulturalnosti, integraciji, raznolikosti, inkluziji, a kao svoj moto za Dan Evrope promovira slavljenje raznolikosti. Tako je mjesec maj 2021. proglašen “Evropskim mjesecom raznolikosti” (izvor), u kojem EU ističe značaj etničke raznolikosti, prednosti etničke inkluzije društva, i naglašava dugoročnu posvećenost ovom cilju. BiH je opredijeljena integriranju u EU, a moto BiH na tom putu jeste “prigrlimo raznolikost” BiH i EU; to je obostrana interakcija, težnja i želja za jačanjem međusobne inkluzije na budućoj supranacionalnoj razini. 

Ekonomske konsekvence etničke homogenizacije

Da li etnička raznolikost proizvodi ekonomske posljedice na pojedinca i društvo?

Mnoga istraživanja potvrđuju da etnička raznolikost kreira pozitivan ekonomski impuls, i upravo najrazvijenije zemlje, regioni i gradovi danas su etnički heterogeni. Etnički pluralizam donosi različite mogućnosti i iskustva, zatim varijetete u kulturama i tradicijama, potom širi spektar religijskih vjerovanja i praksi, te raznovrsnija promišljanja, koja zajedno vode ovakva društva prema višoj razini kreativnosti, različitim inovacijama i, u konačnici, boljim ekonomskim rezultatima. Bosna i Hercegovina je posebno zanimljiva u ovom istraživačkom kontekstu, jer se često ističe teza da je multikulturalnost važan ekonomski resurs za BiH. Konsekventno,  alternativna tvrdnja jeste da etnička homogenizacija uništava razvojni resurs ovog društva. U protekloj deceniji to je bio fokus mojih istraživačkih zahvata, naučnog testiranja predstavljenih hipoteza, i u konačnici, publiciranja radova o ekonomskim posljedicama etničke diverzifikacije/homogenizacije u BiH na pojedince (mikro utjecaj - izvor), poslovni sektor (mezo efekat - izvor) i društveni kapital (makro output - izvor).

Rezultati istraživanja za sva tri nivoa ekonomske analize produciraju konzistentnu poruku o pozitivnom efektu etničke raznolikosti u bosanskohercegovačkoj ekonomiji i društvu. Etnička raznolikost u BiH, tamo gdje je sačuvana, nije prijetnja, nego važan ekonomski resurs koji stimulira rast dohotka pojedinca i porodice, jačanje poslovnih ambicija poduzetnika i više društvenog kapitala. Ove naučne studije šalju vrlo snažnu poruku da su etnički raznorodnija područja u BiH ekonomski snažnija, pojedinci bogatiji, a društveni kapital sveprisutniji. 

Koje su direktne ekonomske implikacije etničke homogenizacije za građana BiH?

U istraživačkom modelu koji nam je omogućio da simuliramo etnički homogenizirane sredine u BiH, siromaštvo prosječnog pojedinca se uvećava za preko 20% (izvor) u odnosu na etnički heterogene sredine. U pojednostavljenom sagledavanju, svaku petu godinu bi prosječan građanin u BiH trebao da radi bez plate kako bi platio trošak politika etničke homogenizacije društva u kojem živi. Inicijative koje zagovaraju ovakve društvene promjene prizivaju drastično siromašenje svakog pojedinca u BiH, degradiraju budući razvoj poslovnog sektora i kapitala društva. Shodno tome, politike dizajnirane na podršci i jačanju heterogene etničke inkluzije imaju potencijal za jačanje ekonomskog napretka, što je jedino racionalno i prihvatljivo rješenje za budućnost ove zemlje. Stoga je Dan Evrope izuzetno važan za Bosnu i Hercegovinu kao i za Evropsku uniju; to je Dan koji promovira ekonomski napredak i diže svoj glas protiv ideja ekonomskog siromašenja kroz etničku hegemonizaciju u bilo kojem dijelu Evrope. 

For English language speakers, a related research brief is available HERE.

S poštovanjem,

Sarajevo, 09. 05. 2021.